V bosqich. Halqumning taʼm bilish qobiliyatini tekshirish.

Tilning turli boʻlimlarida taʼm bilish qobiliyatining buzilish belgisi muhim klinik ahamiyatga ega. Masalan, tilning old 1/2 qismining bir tomonida taʼm bilish qobiliyati buzilib, boshqa sezgilari saqlanib qolganligi shu nomonda nogʻora asab tolasining faoliyati buzilganligini bildiradi; tilning orqa 1/3 qismida taʼm bilish qobiliyatini buzilishiga esa tilhalqum asab tolasining zararlanishi sabab boʻladi. Taʼm bilish qobiliyatini buzilishi turli yuqumli kasalliklarda, kalla boʻshligʻining patologik jarayonlarida (oʻsma, jarohatlar, tarqoq skleroz) kuzatiladi.

Taʼm bilish qobiliyatini tekshirish uchun subyektiv va obyektiv tekshiruv usullari qoʻllaniladi. Subyektiv tekshiruvda har biri asosiy taʼm sezgisini qoʻzgʻatish taʼsiriga ega turli qitiqlovchi moddalar ishlatiladi: shakar (glyukoza) eritmasi – shirin, xinin xlorid eritmasi – achchiq, kislota eritmasi (sirka, limon, xlorid kislotalari) – nordon, natriy xlorid eritmasi – shoʻr. Ushbu moddalarning boʻsagʻa miqdori quyidagicha boʻladi:100 ml suvda -0,4 g shakar, 0,000008 g xinin, 0,003 g xlorid kislotasi, 0,05 g natriy xlorid tuzi. Har bir yangi moddaning taʼmini aniqlashidan oldin bemorga ogʻzini 1 stakan qaynatilgan suv bilan chayish buyuriladi. Taktil sezgisini paydo qilmaslik uchun eritma yupqa paxta boʻlakchasi yoki pipetka yordamida tomiziladi. Eritma bir tomchi miqdorida ushbu moddaga sezuvchan til maydoniga tomiziladi. Masalan, shakar eritmasi tilning oʻng va chap tomonidagi oldingi 1/3 qismiga va yon tomonidagi oldingi 1/3 qismiga (nogʻora asab tolasi); kislota eritmasi – til negizining har ikki tomoniga (tilhalqum asab tolasi); achchiq eritma – tilning orqa 1/3 qismining har ikki tomoniga (tilhalqum asab tolasi) tomiziladi. Osh tuzi eritmasi tilning ham oldingi 1/3 (nogʻora asab tolasi), ham orqa 2/3 qismiga (tilhalqum asab tolasi) navbatma-navbat tomiziladi.Tekshiruvning keyingi bosqichlarida kontsentratsiyasi yuqori boʻlgan eritmalar (2% xinin, 20% shakar, 0,2% xlorid kislotasi) ishlatiladi. Taʼm bilish qobiliyati tilning oʻng va chap tomonida navbatma-navbat tekshiriladi.

Hozirgi kunda taʼm bilish boʻsagʻasining elektrometrik tekshiruvi – elektrogustometriya usuli mavjud. Ushbu tekshiruv taʼm bilish boʻsagʻasining aniq koʻrsatkichini tez aniqlash va uning dinamikasini oʻrganish imkonini beradi.Tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, tekshiruvda qoʻllanilgan elektr toki taʼsiri tabiiy taʼmga ega moddalar taʼsiriga oʻxshaydi. Ushbu tekshiruv usuli XIX asrda aniqlangan hodisaga asoslangan: tilning yuzasiga 3-4 Vt kuchga ega (undan ortiq emas!) kuchsiz doimiy elektr toki yaqinlashtirilganda elektrod tegib turgan maydonda achchiq, shoʻr yoki nordon taʼm sezgisi paydo boʻladi. Sezgining xarakteri elektrodning qutbiga va tegib turgan maydonga bogʻliq boʻladi. Masalan, tilning old 1/3 qismiga oʻrnatilgan manfiy elektrod achchiqroq – shoʻrroq, elektr toki oʻchirilgandan soʻng – nordonroq taʼmni, til asosi sohasiga oʻrnatilgan elektrod esa ichimlik sodasi taʼmini paydo qiladi. Doimiy elektr toki impulslarining tezligi va amplitudasini oʻzgartirish va faol elektrodni tilning turli maydonlariga oʻrnatish orqali bemorda shirin, shoʻr va nordon taʼm sezgisini paydo qilish mumkin. Ushbu hodisa doimiy elektr toki maʼlum taʼmni sezish xususiyatiga ega til soʻrgʻichlaridan oʻtkazilganda ayniqsa yaqqol namoyon boʻladi.

Halqumni tekshirish usullari

I bosqich. Bemor shikoyatlarini va anamnez maʼlumotlarini aniqlash.

II bosqich. Koʻzdan kechirish va paypaslash.

III bosqich. Halqum endoskopiyasi. Orofaringoskopiya yoki mezofaringoskopiya.

IV bosqich. Burunhalqumni barmoqlar yordamida paypaslash.

V bosqich. Halqumning taʼm bilish qobiliyatini tekshirish.

Halqum anatomofiziologiyasi