Hiqildoqning termik va kimyoviy kuyishlari
Hiqildoqning termik va kimyoviy kuyishlari
Embedded Files
Hiqildoqning termik va kimyoviy kuyishlari ko‘proq yosh bolalarda sodir boʻladi (bola bilmasdan qaynoq suv, sut, kislota yoki ishqor eritmasini ichib qoʻyishi mumkin). Kattalar orasida ruxiy holatlarga duchor boʻlgan shaxslar oʻz joniga qasd qilish maqsadida oʻtkir kislota yoki ishqor eritmasini ichish hollari uchraydi. Bolalarda hiqildoq kuyishlari hiqildoq usti qopqogʻi, choʻmichhiqildoq usti burmalari shilliq pardasining shishi, nafas olishning qiyinlashishi, hiqildoq torayishining klinik belgilari bilan kechadi.
Klinik belgilari: Dastlab bemorda kuchli ogʻriq paydo boʻlib, u yutinganda, qusganda va yoʻtalganda kuchayadi.
Kuyishning I darajasida hiqildoq shilliq pardasining epiteliy qatlami kuyib, hiqildoqqa kirish joyining shilliq pardasi keskin qizaradi;
II darajasida – bemorda zaharlanish belgilari kuchayib, jarohat maydonining shilliq pardasi shishib, nekrotik karash bilan qoplanadi.Termik kuyishlarda nekrozga uchragan shilliq pardaning rangi oqish, keyinchalik kulrang tus oladi (160-rasm). Azot kislota bilan kuyganda jarohat maydonining rangi sargʻish, xlorid va oltingugurt kislotalar bilan kuyganda – jigarrang, sirka kislotasi va oʻtkir ishqorlar bilan kuyganda – oqish rangda boʻladi.
Kuyishning III darajasida bemorda kuchli zaharlanish belgilari, asidoz, eritrotsitlar gemolizi kabi jarayonlar rivojlanadi. Bunda nafaqat shilliq parda, balki shilliq osti toʻqimasi ham kuyib, chuqur nekrozga uchraydi. Bemorda buyrak, jigar, yurak-qon tomir tizimlari yetishmovchiligi holatlari rivojlanadi.
Hiqildoqning termik kuyishidan soʻng dastlabki soatlarda bemorda hiqildoq torayishi belgilari rivojlanadi. Hiqildoq, qiziloʻngach va meʼdaning kuyishi bir vaqtda yuz bergan hollarda bemorning ahvoli yanada ogʻirlashadi.
Tashxis bemor shikoyatlari, kasallikning boshlanishi haqidagi maʼlumotlar asosida qoʻyiladi. Tekshiruv paytida kuyish qachon va qanday vaziyatda sodir boʻlganligi, kuydiruvchi modda va zaharlanish darajasi aniqlanib, zarur boʻlsa bevosita va bilvosita laringoskopiya, rentgenografiya va boshqa tekshiruvlar oʻtkaziladi.
Davolash. Hiqildoq kuyishlarida rivojlanishi mumkin boʻlgan asoratlarning oldi olinishi koʻpincha poliklinika sharoitida koʻrsatilgan shoshilinch tibbiy yordamga bogʻliq. Birinchi navbatda termik yoki kimyoviy omil taʼsiri toʻxtatilib, bemorga shoshilinch tibbiy yordam koʻrsatiladi, kimyoviy kuyishda kimyoviy moddani neytrallashtirish tadbirlari oʻtkaziladi. Hiqildoqning kimyoviy kuyishida bemorga koʻp miqdorda suyuqlik (sut, zardob), muz parchalari, oʻsimlik yogʻi, tuxum oqsili ichiriladi, tomogʻi antiseptik eritmalar bilan chayiladi.
Bir vaqtning oʻzida mushak orasiga, tomir ichiga yurak-qon tomir tizimiga taʼsir etuvchi dorilar (kordiamin, kofein), ogʻriqsizlantiruvchi dorilar (analgin, ketonal, promedol, omnopon, morfin) yuboriladi. Vena ichiga yoki oʻmrov osti venasiga oʻrnatilgan katetr orqali shokka va organizmning zaharlanishiga qarshi infuzion terapiya oʻtkaziladi: poliglyukin (800 ml), glyukoza-novokain aralashmasi ( 300 ml 5% glyukoza va 30 ml 2% novokain eritmalari), 0,9 % natriy xlorid eritmasi, reopoliglyukin, qon zardobi va boshqa suyuqliklar bemor yoshiga, tana vazniga va ahvolining ogʻirligiga qarab tomchilab yuboriladi. (Bemorning arterial bosimi va siydikning umumiy tahlili nazorat qilinadi (gematuriya)! Anuriyada buyrak atrofi novokain blokadasi va boshqa kerakli muolajalar bajariladi. Zarur boʻlsa shok holati bartaraf etilgandan soʻng bemor “sunʼiy buyrak” boʻlimiga oʻtkaziladi.
Hiqildoq shilliq pardasining kuyishi natijasida hiqildoq torayishi va nafas faoliyatini buzilishi belgilari rivojlanganda bemorga laziks, eufilin 2,4 %, nosh-pa, 1 kg tana vazniga 5-10 mg hisobida gidrokortizon, 1 kg tana vazniga 1-5 mg prednizolon kuniga 2 – 4-marta mushak orasiga yoki vena ichiga yuboriladi.
Hiqildoq sohasi limfotrop terapiyasi bajariladi: hiqildoq sohasining terisi spirt bilan tozalangandan soʻng teri ostiga 0,25% -1,5 ml novokainda eritilgan 8-16 ED lidaza yoki 1,0 furasemid yuboriladi, 15 daqiqadan soʻng 1 kg tana vazniga 1-2 mg dan prednizolon, yana 15 daqiqadan soʻng – 150 000 TB antibiotik eritmasi yuborildi. Keyin bemorning tomogʻiga 20% dimeksid eritmasiga shimdirilgan issiq boylam qoʻyiladi, hiqildoq sohasiga gioksizon malhami bilan fonoforez qilinadi. Shu tartibda bajarilgan muolaja har 12 soatda takrorlanadi.
Burun chigʻanoqlari old uchining shilliq pardasi ostiga 0,5 - 2 ml novakain eritmasini yuborish, yaʼni endonazal novokain blokadasi yaxshi natija beradi. Bemorning yoshiga, tanasining vazniga qarab nosh-pa, platifillin, atropin sulfat, baralgin mushak orasiga yoki vena ichiga yuboriladi.
Mahalliy davolash tadbirlaridan yalligʻlanishga qarshi mahalliy usulda bioparoks aerozoli 4-5 mahal sepish, ogʻriqsizlantirish maqsadida 1 % novokain eritmasini 1 osh qoshiqdan 8 mahal, 100 ml oʻsimlik yogʻiga 3,0 g anestezin qoʻshib, 1 osh koshikdan 4-6 mahal ichish tavsiya qilinadi.
Bemorning nafas olishiga alohida eʼtibor beriladi; hiqildoq torayishining kompensatsiya yoki subkompensatsiya bosqichida konservativ davolash tadbirlari, hiqildoq shishi kuchayganda – intubatsiya yoki traxeostomiya jarrohlik amallari bajariladi. Boʻgʻilish holatida traxeostomiya va intubatsiyani bajarishni iloji boʻlmagan hollarda konikotomiya yoki krikokonikotomiya jarrohlik amallari bajariladi.
Bemorga namlangan kislorod, tuzsiz taomlar, choy beriladi.
Hiqildoq kuyishlarini oldini olish uchun aholi orasida zaharli moddalarni (sirka kislotasi, kaustik soda) uyda saqlash qoidalari (bunday moddalar bolalardan uzoq joylarda, zararsiz eritma shaklida saqlanishi lozim) haqida suhbatlar oʻtkaziladi.
Tashxis bemor shikoyatlari, kasallikni boshlanishi, hiqildoq kuyishi qachon roʻy berganligi va unga nima sabab boʻlganligi aniqlanib, halqum va hiqildoq soxalari koʻzdan kechiriladi. Laringoskopiyada hiqildoq usti qopqogʻi, choʻmichhiqildoq usti burmalari, valekulalar, noksimon choʻntaklarning chandiqli oʻzgarishlari aniqlanadi. Bundan tashqari, hiqildoq rentgenografiyasi va kompyuter tomografiyasi tekshiruvlari oʻtkaziladi.
Asoratlarni davolash. Bemorga simptomatik va umumiy davolash tadbirlari, koʻrsatma boʻyicha (surunkali zotiljam, surunkali traxeobronxitning avji) yalligʻlanishga qarshi, giposensibilizatsiya va fizioterapiya muolajalari oʻtkaziladi. Zarur boʻlsa traxeostomiya naychasi almashtiriladi, traxeolaringo- va faringostoma tozalanadi.
Asoratlarni, traxeo-, laringo- va faringostoma faoliyatining buzilishini (boʻqilish, bemor vaznining yoʻqotilishi) oʻz vaqtida aniqlash davolashda muhim ahamiyatga ega. Laringo-, faringo- va traxeostomada rivojlangan hiqildoqhalqum va hiqildoq sohasining yalligʻlanishi bilan ogʻrigan bemor dispanser nazorati ostiga olinadi. Vaqti-vaqti bilan stoma tozalanib, traxeostomiya naychasi almashtiriladi. Bemorga lidaza, elastaza dori vositalari, kun tartibiga rioya qilish tavsiya etiladi. Yuqori nafas yoʻllari kasalliklarini oldini olish choralari oʻtkaziladi.
Page updated
Google Sites
Report abuse